Stemmen voor water door de eeuwen heen

Samenwerking leidde tot waterschappen

In de middeleeuwen trokken bewoners steeds meer met elkaar op, simpelweg omdat men elkaar nodig had: alle handen uit de mouwen in de strijd tegen het water dat over de akkers dreigde te razen. Uit die samenwerkingen, in heel Nederland, ontstonden de eerste waterschappen. Dat was in het jaar 1255.

Tot ver in de 20e eeuw bestonden de waterschapsbesturen volgens de bekende trits ‘belang-betaling-zeggenschap’ vaak alleen uit agrariërs. Er waren wel verkiezingen maar er meldden zich evenveel agrariërs als dat er plaatsen waren in het bestuur. Zoveel viel er dus niet te kiezen.

Vanaf 1978 tot 1995

In de loop van de vorige eeuw werd duidelijk dat ook eigenaren van grotere gebouwen belang hebben bij goed waterbeheer. Zij kwamen daarom in het waterschapsbestuur (gekozen door de Kamer van Koophandel). En omdat sinds 1970 een aantal waterschappen belast werd met waterkwaliteitsbeheer (zuiveren van water) sloten ook vertegenwoordigers van huishoudelijke en industriële vervuilers aan (gekozen door provincie of gemeenteraden). Besturen werden niet gekozen door inwoners, indirecte verkiezingen dus.

1992 Waterschapswet in werking

Er veranderde echt iets na 1992, toen de Waterschapswet in werking trad. In deze wet staat dat het waterschap ervoor moet zorgen dat alle inwoners van Nederland waterstaatszorg krijgen. Door te gaan stemmen en mee te betalen, kregen inwoners iets te zeggen over het beheer van water. Van indirecte verkiezingen, via provincie, Kamer van Koophandel en gemeenteraden, werd overgestapt naar directe verkiezingen. De eerste verkiezingen waren in 1995.

Vanaf 1995 verkiezingen nieuwe stijl

Vanaf 1995 werd door de waterschappen volop geëxperimenteerd met nieuwe verkiezingsvormen. Denk aan stemmen per brief, telefonisch of internet. Al waren er ook nog wat waterschappen die het nog even hielden bij het oude indirecte systeem. In 2008 vonden de eerste landelijke waterschapsverkiezingen plaats. Er werd toen voor het eerst gestemd op politieke partijen en (belangen)groepen. Daarvoor stemde je alleen op individuele vertegenwoordigers van de inwoners.

Tot 1 juli 2014

Tot 1 juli 2014 werden de waterschapsverkiezingen niet door de Kieswet geregeld, maar door de Waterschapswet. Het waren toen de enige Nederlandse verkiezingen waarbij op afstand gestemd werd via de post. Dankzij de Kieswet kwam hier verandering in.

Vanaf 2015 naar de stembus

Vanaf 2015 stem je niet meer per post, maar ga je naar de stembus. De waterschapsverkiezingen zijn vanaf dat moment samen met de verkiezingen van Provinciale Staten. Volgend jaar zijn er waterschapsverkiezingen op 15 maart.

Stemkist

Algemeen bestuurslid Rob Bots overhandigt onze dijkgraaf Mario Jacobs een oude stemkist. De kist is tussen 1925 en 1950 onder andere gebruikt als gemeenten de besturen van de waterschappen kozen. Een echt symbool van de ontwikkeling van het democratisch bestuur dus. Van indirecte verkiezingen naar een meer democratisch bestuur, met rechtstreekse verkiezingen.