Waterbericht juli 2022: Wegzakkende grondwaterstanden dus veel droogtemaatregelen


29 juli 2022

De maand juli is in tegenstelling tot juni erg droog geweest. Vrijwel de hele maand is amper neerslag gevallen. Dit leidde tot verder wegzakkende grondwaterstanden, droogval en waterkwaliteitsproblemen zoals blauwalg. In dit waterbericht van juli lees je hoe het watersysteem ervoor staat, welke maatregelen we nemen en hoe we komende tijd omgaan met de aanhoudende droogte.

Gevallen neerslag en neerslagtekort

Met uitzondering van 21 juli was juli erg droog. In juli viel in totaal ongeveer 12-14 mm (westelijk deel) tot 16 - 18 mm (oostelijk deel) neerslag. Dit is een groot verschil met wat gemiddeld in juli valt: ongeveer 78 mm.

Naast droogte hadden we in juli ook te maken met warme perioden. Hierdoor verdampte er veel water. Het neerslagtekort nam daarmee ook behoorlijk toe.

Grondwaterstanden

De grondwaterstanden daalden sterk in juli. In juni waren deze over het algemeen normaal tot nat voor de tijd van het jaar. Maar nu is het juist droger. De verlaagde grondwaterstanden zie je in ons hele werkgebied terug.

  • De grootste verlagingen zijn te vinden in het zuiden van het gebied. Daar zijn deze vaak 10 – 50 cm lager dan gemiddeld, met in sommige gevallen meer dan 50 cm lager dan gemiddeld. Rond de Deurnsche Peel is de verlaging minder sterk en laat een deel van de peilbuizen nog een gemiddelde grondwaterstand zien.
  • In het noorden en het oosten liggen de grondwaterstanden normaal gesproken 10 – 25 cm of 25 – 50 cm onder het gemiddelde. Er zijn nog gebieden waar de grondwaterstanden normaal zijn voor de tijd van het jaar. Dit zie je met name bij gebieden dichtbij de Maas, zoals bijvoorbeeld de omgeving van Boxmeer en Koningsvliet ten westen van Den Bosch.

Oppervlaktewater

Steeds meer sloten en beken op de hoge zandgronden vallen droog door de wegzakkende grondwaterstanden. Daarom laten we maximaal water in via de Noordervaart en de Peelkanalen. Ook laten we water in via de Sambeekse Uitwatering en via de reguliere locaties bij Grave en inlaatpunten langs de Zuid-Willemsvaart.

Door de droge maand wordt het gebied dat we kunnen voorzien van aanvoerwater steeds kleiner. In het benedenstroomse gebied van de Leijgraaf (richting Berlicum) is bijvoorbeeld minder water beschikbaar. Andere voorbeelden zijn de inlaat van de Astense Aa en afnemende afvoeren in de benedenloop van de Oeffeltse Raam. In het noorden van ons werkgebied kunnen we de oppervlaktewaterstanden wel behouden. De Esperloop en de Hooge Raam vallen benedenstrooms bijna droog. We zetten hier een grondwaterpomp in om droogval te voorkomen (zie alinea Ecologie).

Bodem en beregenen

Door het gebrek aan neerslag en de grote verdamping, is de bodem uiteraard ook veel droger geworden. De behoefte aan beregening is dan ook sterk gegroeid.

Waterkwaliteit

  • Door het warme weer en de lage waterstanden groeien op steeds meer plaatsen blauwalg. In geïsoleerde stadswateren waarschuwen we daarom om contact met het water te vermijden. Want mensen en dieren kunnen hier ziek van worden. Algenbloei kan leiden tot zuurstofloosheid (vooral ’s nachts) en kan daardoor ook vissterfte veroorzaken. Door klimaatverandering wordt het steeds lastiger om te voorspellen waar blauwalg optreedt. De laatste jaren constateren wij dit steeds vaker in stilstaande sloten en watergangen waar water wordt aangevoerd uit de Brabantse kanalen en de Maas. Onlangs zijn via de Perceelwijzer app pushnotificaties verstuurd voor aanwezige blauwalg in het Eindhovens Kanaal en de Lithse aanvoersloot.
  • Bij De Vlier en de Heiakkervijver in Deurne zijn meerdere dode eenden gevonden. We vermoeden dat dit botulisme is, omdat dit in ieder geval al is vastgesteld bij een van de eenden. Maar vogelgriep kunnen we ook nog niet uitsluiten. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is ingeschakeld en we doen op dit moment onderzoek. We houden de situatie in de gaten en we zorgen samen met de gemeente Deurne voor het opruimen van de dode vogels.

Ecologie

  • In de week van 18 - 22 juli was er sprake van extreem hoge temperaturen. De zuurstofverzadiging van het water is bij hogere watertemperaturen een stuk lager, waardoor de kans op vissterfte snel toeneemt. Daarom zijn oevers van sloten en beken die dagen zo min mogelijk gemaaid.
  • De Esperloop en de Hooge Raam vallen benedenstrooms bijna droog. In tijden van droogte is er een protocol om door middel van opgepompt grondwater droogval in de Esperloop en de Hooge Raam te voorkomen. Dit is noodzakelijk voor behoud van de huidige hoge ecologische waarde, zoals de bijzondere ‘Gewone bronlibel’ in de Esperloop. Bij de Hooge Raam is een grondwaterpomp aangezet om droogval te voorkomen. Bij de Esperloop doen we dit begin volgende week.
  • Bij meerdere waterlopen zijn de aanwezige vistrappen (tijdelijk) dichtgezet om zo min mogelijk water te verliezen en maximaal te kunnen conserveren.

Maatregelen

Voordat het droog is en we nog genoeg watervoorraad hebben, nemen we al droogtemaatregelen. We hebben daarom vooral in de winterperiode al zoveel mogelijk water vastgehouden en buffers aangelegd. Daarnaast voeren we het hele jaar Maaswater aan. Hieronder lees je wat we recent extra hebben gedaan tegen droogte:

Onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater

Op 14 juli hebben we het onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater uitgebreid naar een groot deel van ons werkgebied. In het gebied ten zuiden van de lijn ’s-Hertogenbosch, Nuland en Herpen mag geen water meer uit sloten en beken worden gehaald om bepaalde typen akkers te beregenen of tuinen en sportvelden te besproeien. Het verbod is van kracht tot het moment dat het waterpeil weer op niveau is.

Peilbeheer

We houden waar mogelijk water vast. Op en rond de hoge gronden, drogere delen en rond natuurgebieden staan stuwen altijd hoog. We hebben de peilen in het voorjaar op een enkel geval na niet verlaagd. We kijken kritisch waar het peil nog hoger kan, zeker als het droger wordt.

Wateraanvoer

  • In de polders rond Oss en Den Bosch doen we er alles aan om de peilen uit het peilbesluit aan te houden. We hebben aanvoersloten gemaaid zodat we het beschikbare water zo goed mogelijk kunnen verdelen over het gebied.
  • Rijkswaterstaat zet al het water dat ze niet nodig hebben via de Schabbert bij Helmond op de Aa. Dit water wordt gebruikt om de Aa stromend te houden en het gebied van de Leijgraaf te voorzien van water.
  • We laten tijdelijk gezuiverd rioolwater (effluent) van de rioolwaterzuiveringsinstallatie Heeswijk-Dinther via de Hazelbergse Loop en de Leijgraaf naar de Wambergse Beek lopen om de sloten en beken in de omgeving van Berlicum van water te voorzien.
  • Via de Noordervaart en Peelkanalen staat de aanvoer al maandenlang op maximaal. Dat aanvoerwater is niet voldoende om in alle behoefte te voorzien. De behoefte van aanvoerwater in het zuiden, door de droge omstandigheden daar, was zo groot dat de aanvoer daar is verhoogd. Via de Astense Aa is de aanvoer fors verhoogd om zo de bufferzone van de Groote Peel van meer water te voorzien. Hierdoor is er minder aanvoer dan wenselijk naar benedenstroomse gebied van het Peelkanaal.
  • Bij Sambeek pompen we water direct uit de Maas op de Sambeekse uitwatering om het achterliggend gebied van water te kunnen blijven voorzien.
  • Er is een extra pomp geplaatst om voldoende water te krijgen op de Oeffeltse Raam.
  • Op de Goorloop laten we water in vanuit het Wilhelminakanaal in plaats van het Eindhovens kanaal. Op het Eindhovens kanaal is namelijk de exoot Watercrassula aangetroffen en ook blauwalg in verhoogde concentraties. Beide zijn niet wenselijk om op ons watersysteem binnen te krijgen.

Waterkwaliteit en ecologie

  • De Landmeerse loop - nabij Boekel / Huize Padua - dreigt droog te gaan vallen. Samen met Sportvisserij Nederland zijn vissen gered en overgezet. Ook in de Oeffeltse Raam zijn vissen overgezet. Op andere locaties wordt in de gaten gehouden of we vissen in droogvallende beken of sloten moeten overbrengen naar andere sloten waar nog voldoende water is.
  • We monitoren de belangrijkste inlaatpunten van de kanalen en de Maas op blauwalg. De leggerwaterlopen controleren we ook op aanwezige blauwalg. Bij hogere concentraties en/of zichtbare blauwalg op langere trajecten communiceren we gericht met pushnotificaties via de Perceelwijzer app. Blauwalgenbloei is in geïsoleerde (stads)wateren (vijvers en beken) zie je op onze website.
  • Bij de Hooge Raam en de Esperloop pompen we vanaf 1 augustus grondwater op vanwege de hoge ecologische waarde.
  • Als we zien dat het waterpeil in een waterloop te ver wegzakt doordat er water het gebied uitstroomt via vistrappen, zetten we de vistrappen dicht. Dit is een kritische afweging tussen water vasthouden en vissen de kans te geven stroomopwaarts te zwemmen. Op de meeste plaatsen in ons werkgebied staan momenteel de vistrappen dicht.

Buffers

  • Op 18 juli is de Blauwe Poort in Laarbeek open gezet. Deze waterbuffer en waterberging voorziet het achterliggende gebied van water.
  • In het Drongelens Kanaal is het peil omhoog met 30 cm.

Verwachtingen watersysteem augustus

We blijven afhankelijk van de neerslag en de beschikbaarheid van water vanuit de Maas. Omdat de grondwaterstanden laag zijn, is heel veel neerslag nodig om de grondwatervoorraad aan te vullen. Als er komende tijd neerslag valt, komt met name ten goede aan de natuur en niet zozeer de grondwatervoorraad.

Aanvoer vanuit de Maas

De verwachting is dat de afvoer van de Maas de komende weken langzaam verder zakt. Dat betekent dat dan minder water aangevoerd wordt op ons watersysteem. Voorlopig is deze hoeveelheid Maaswater nog voldoende. In het Regionaal Droogte Overleg met Rijkswaterstaat houden we de het nog beschikbare water op de Maas en de bijbehorende mogelijkheid tot wateraanvoer extra in de gaten.

Blijf altijd op de hoogte