Door bevolkingsgroei, vergrijzing en de beweging naar meer zelfzorg neemt het gebruik van medicijnen en zelfzorggeneesmiddelen toe. Welke gevolgen heeft een te hoge concentratie medicijnresten in het water op planten en dieren en hoe zit dat met diclofenac? Het RIVM heeft onlangs onderzocht in hoeverre vrij verkrijgbare pijnstillers via het riool het oppervlaktewater belasten. Daaruit blijkt dat met name diclofenac, maar ook ibuprofen en naproxen een risico vormen voor het watermilieu. Een belangrijke maatregel om deze vervuiling tegen te gaan, is de bron aanpakken en voor bewustwording te zorgen met voorlichting over bewust kiezen en het juiste gebruik. Onze collega en regisseur schoon water Janneke Snijders werd hiervoor geïnterviewd door het vakblad Careality; een vakblad voor managers van apotheken.
Naast onze collega Janneke, werd ook Anne Kuiten, procesleider en relatiemanager bij het Hoogreemraadschap van Rijnland geïnterviewd. Zij zijn beiden leden van de themagroep Bronaanpak Medicijnresten, waarin waterschappen samenwerken.
Lees deel 1 van het het artikel in Careality (png, 345 kB)
Lees deel 2 van het artikel in Careality (png, 515 kB)
Lees deel 3 van het artikel in Careality (png, 482 kB)
Negatieve invloed op vissen
Janneke Snijders: "De impact van diclofenac op het waterleven blijkt veel negatieve invloed te hebben op de weefsels en organen van vissen. Omdat dicofenac zoveel invloed heeft op de ecologische omgeving, is er een zeer lage toegestane grenswaarde van diclofenac vastgesteld. Wat betreft paracetamol en ibuprofen is de vervuiling nog niet alarmerend. Maar omdat het gebruik toeneemt, maken we ons wel zorgen en moeten we ervoor zorgen dat het niet de vervuilende status van diclofenac bereikt.
Forse investeringen nodig om medicijnresten uit water te halen
“Bij 10 a 15 grote waterzuiveringen van waterschappen in Nederland wordt momenteel een extra stap ingebracht om medicijnresten te filteren. Die noodzakelijke investering, nodig om aan toekomstig de vastgestelde EU-normen te voldoen, kost tientallen miljoenen. Dit wordt betaald door de overheid en daarmee dus door burgers. De waterschappen testen verschillende technieken. Bijvoorbeeld het gebruik van poederkool, waaraan medicijnresten blijven kleven en zo uit het afvalwater verdwijnen. Veel medicijnresten kunnen gefilterd worden met poederkool, maar diclofenac juist weer niet”, zegt Janneke.
Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater
Een groot deel van de zuiveringskosten wordt binnenkort bij de producenten van medicijnen en zelfzorggeneesmiddelen gelegd. Er is een Europese Richtlijn in de maak, de Richtlijn Stedelijk Afvalwater, die de kosten deels bij de vervuiler legt. Die richtlijn is in de afrondende fase; het Europese Parlement heeft deze op 10 april 2024 goedgekeurd. Janneke: “Als gevolg van deze Richtlijn moet in de toekomst op 100 grote waterzuiveringen zo’n extra stap worden gebouwd.
Geen kwestie van of/of, maar en/en
Producenten moeten er op korte termijn rekening mee houden, dat zij ten minste 80 procent van de kosten voor de aanvullende maatregelen om het verwijderingsrendement te halen, op zich moeten nemen. Dat zijn forse bedragen. Voor onder andere producenten geldt dat ze hoge kosten kunnen maken om de medicijnresten eruit te halen, maar zij kunnen ook investeren in voorlichting over het juiste gebruik, en in naar groene varianten. Eigenlijk is dat geen kwestie van of/of, maar en/en. We gaan ervanuit dat iedereen een gezonde leefomgeving wil en niet alle medicijnresten kunnen verwijderd worden in de zuivering. Wat er niet inkomt, hoeft er ook niet uitgehaald te worden.”
Milieuoverwegingen leiden er nooit toe dat medicijnen of zelfzorggeneesmiddelen uit de handel worden genomen
Zoals bijvoorbeeld wel bij landbouwproducten of gewasbescherming gebeurt. Janneke Snijders: “Medische richtlijnen stimuleren wel om meer onderzoek te doen naar de milieubelasting van medicijnen en naar groenere en meer duurzame varianten van een geneesmiddel. In hoeverre de milieubelasting de adviesstandaarden voor bijvoorbeeld pijn gaan beïnvloeden, is nog niet duidelijk.
Drogisterijmedewerkers kunnen in hun advisering voor meer bewustwording zorgen. Is diclofenac bijvoorbeeld wel de juiste keuze voor deze kwaal, wordt het niet te veel en te lang gebruikt?"
Meer informatie over medicijnresten in ons afvalwater
Op onze rioolwaterzuiveringen in Oijen en Dinther hebben we een PACAS-installatie gebouwd. De silo van deze installatie is gevuld met actief poederkool, dezelfde stof als in het anti-diarreemiddel Norit zit. Dit poederkool helpt onze zuiveringsbacteriën met het schoonmaken van het afvalwater, waardoor we meer medicijnresten en andere schadelijke stoffen kunnen verwijderen. In de video hieronder is het zuiveringsproces uitgelegd.
Medicijnen over? Laat het milieu niet in de steek en lever ze in bij je apotheek!
Heb je medicijnen die je niet meer gebruikt? Lever deze dan in bij het klein chemisch afval of bij je apotheek. Spoel ze niet door gootsteen of wc!
Lees meer over hoe jij medicijnen kunt inleveren bij de apotheek.
