Vissen in Brabantse beken en kanalen stoten met grote regelmaat hun neus tegen stuwen en gemalen. Om ze weer vrijuit te laten zwemmen, worden hindernissen waar mogelijk weggenomen. Daarbij is goed nieuws te melden; de innovatieve visliften werken als een tierelier. Eindhovens Dagblad ging in gesprek met onze senior waterkwaliteit en ecologie Carlo Rutjes en projectleider Guido Atsma.
Het is zomaar een statistiek waar je van duizelt. Vorig jaar werd in de Oude Aa een vislift geplaatst. Het apparaat was enkele maanden in werking voordat het officieel geopend werd en in die korte periode maakten maar liefst 75.000 vissen er gebruik van.
Dit is voor ons opnieuw een bevestiging: vispassages, visliften, en aalgoten werken
Dat is een fijne constatering, want er zijn er de afgelopen jaren veel aangelegd en er zullen nog vele volgen. Alleen al in het werkgebied van Aa en Maas moeten in totaal meer dan 250 stuwen en gemalen ‘vispasseerbaar’ worden gemaakt; 131 ervan zijn inmiddels gereed, en 113 zijn gepland.
Nederland wereldkampioen
Nederland is wereldkampioen als het gaat om het aantal stuwen (60.000) en gemalen (5.000). Deze zijn in de afgelopen decennia aangelegd om water snel af te kunnen voeren. Hierdoor konden boeren hun land tijdig bewerken en konden de koeien naar buiten. Echter, voor de visstand is dit niet goed geweest.
Om vissen vrijelijk van het ene naar het andere gebied te laten zwemmen, kun je het beste gemalen en stuwen wegnemen. "Dat gebeurt waar mogelijk”, vertelt onze projectleider vispassages Guido Atsma. ,,Als een beek bijvoorbeeld opnieuw wordt ingericht en weer gaat meanderen, komt het voor dat een stuw niet meer nodig is. Dan halen we ‘m weg.”
Maar meestal kan dat niet. Vroeger werd de sloten en beken zo ingericht dat het water zo snel mogelijk afgevoerd kon worden, nu zijn stuwen en gemalen van groot belang om in de winter het water vast te houden in een gebied; als buffer voor de droger en warmer wordende zomers.
Verschillende soorten passages en visliften
De meest tot de verbeelding sprekende is die bij Crèvecoeur in Den Bosch. De spuisluis bij de Oude Dieze is de voordeur van het gebied van Aa en Maas en vormde lang een barrière voor vissen om vanuit de Maas stroomopwaarts te zwemmen, de beekdalen van de Dommel en de Aa in. Sinds ruim tien jaar ligt daar een ‘bekkentrappassage’. Vissen overbruggen in kleine stapjes van acht centimeter het peilverschil van 1,6 meter.
Een ander voorbeeld is de De Wit vispassage: een metalen constructie, ontworpen door Wim de Wit, bestaande uit meerdere ‘kamers’ die door tussenschotten en openingen met elkaar verbonden zijn. Vissen zwemmen van de ene naar de andere kamer, hoogte winnend of - stroomafwaarts - telkens iets dalend.
De ‘slimme vislift’ tenslotte is de meest recente innovatie; hij neemt minder ruimte in beslag. Het is een soort van wenteltrap, waarbij vissen in een stalen trommel langzaam omhoog zwemmen en zo een stuw of gemaal probleemloos passeren.
De data blijven ons verrassen
Carlo: ",Elke monitoringsronde verbaas je je weer over wat er allemaal voorbij komt en wat er gebeurt. Ja, dat geeft veel voldoening: je ziet direct wat de effecten zijn van de liften en passages. Ze leveren meer op dan we eerder verwachtten. Wat dat betreft moeten de tekstboekjes regelmatig worden herschreven.”
Lees het hele artikel van het Eindhovens Dagblad
Kun je het artikel niet openen? Lees dan deze PDF-versie van het artikel (pdf, 574 kB).
