Om hun verbondenheid met de Aa kracht bij te zetten poseerden de Deurnese openluchtschilders Emelie Jegerings en Jolanda Tielens spontaan voor een fotosessie bij de opnieuw meanderende Aa bij Sluis 10 tussen Asten en Someren. Het leverde pardoes een onverwachte primeur op: twee prachtige landschappen van een stukje splinternieuwe natuur!
“Als wij in de natuur gaan schilderen, maken wij zo min mogelijk plannen vooraf,” vertellen beide kunstenaars. “We zetten geen vaste sessies in onze agenda en stellen geen doelen. Strakke kaders werken alleen maar beperkend. Liever spreken we kort voordat we erop uit trekken met elkaar af. Vervolgens mag het toeval zijn werk doen. Wij werken op het ritme van de natuur. Geweldig is dat. Hoe minder je vooraf vastlegt, hoe meer je beleeft.”
Emelie Jegerings en Jolanda Tielens uit Deurne kennen elkaar al lang. Als dorpsgenoten, maar ook als collega kunstenaars. “We hebben tien jaar samengewerkt in het bestuur van de Stichting Open Atelierdagen Regio Deurne. De stichting is opgeheven, maar wij doen nog steeds dingen samen.”
Opleiding
Emelie en Jolanda hebben een heel verschillende artistieke achtergrond. Emelie volgde deeltijd onderwijs aan de Academie voor Schone Kunsten Arendonk in België. Jolanda werd opgeleid tot industrieel ontwerper aan de TU Delft.
Emelie: “Ik ben schilder pur sang en het impressionisme is mijn ding.”
Jolanda: “Ik ben als ontwerper opgeleid in een tijd dat de computer nog geen gemeengoed was en ben daardoor generalist. Ik voel me thuis in allerlei creatieve processen en projecten.”
In de Ban van de Aa
‘In de ban van de Aa’ is zo’n project. Min of meer een logisch vervolg op de plein air-schildersessies die Jolanda Tielens en Emelie Jegerings samen met Catharina Driessen uit Neerkant eerder in de Peel hadden. Jolanda: “In de Peel werkten we een jaar lang vooral met licht, lucht en water. We realiseerden ons dat het water uit de Peel de bron van de Aa vormt. Dat ongrijpbare water fascineerde ons. We besloten het te gaan volgen op zoek naar natuur en mooie landschappen.”
Emelie: “Ons startpunt werd Ospeldijk nabij het buitencentrum De Pelen. Het eindpunt De Citadel in Den Bosch waar Aa, Dommel en Zuid-Willemsvaart samenstromen in de Dieze.”
Jolanda: “De historische Citadel leek ons een mooie plek om het eindresultaat van ons project te exposeren, maar dat zat er jammer genoeg niet in. In het gebouw is het Brabants Historisch Informatie Centrum gevestigd en die archiefdienst heeft geen publieke ontvangstruimte.”
Dat ongrijpbare water fascineerde ons
Seizoenen
Emelie: “Voor dit project hebben we een paar jaar uitgetrokken. Dan werk je een paar keer in alle seizoenen en dat zie je terug in de resultaten. Uiteindelijk zaten we 2,5 jaar aan de oevers van de Aa en hebben we de winter drie keer voorbij zien komen. Inclusief die van ’21, toen een dikke laag sneeuw geruime tijd bleef liggen. Dat was boffen want met sneeuw en zon krijg je een boel nieuwe kleurschakeringen cadeau.”
Jolanda: “Voor mooie plekjes hoefden we niet ver van huis. De Vlier in Deurne of de Oude Aa bij Vlierden en de St. Jozefparochie. We schilderden de Astense Aa bij De Berken. Maar ook zijriviertjes van de Aa als de Kaweise Loop, de Esperloop, de Goorloop en de Snelle Loop liggen in de buurt. We schilderden ook op Croy, in Veghel, Heeswijk-Dinther, Berlicum en Den Bosch. De zonsopkomsten en ondergangen zijn het mooist in Vlierden langs de Astense Aa en richting Bakel aan de Kaweise Loop.”
Trektocht
Jolanda: “Om de Aa zo intensief mogelijk te ondergaan maakten we met onze schildersezels ook een vijfdaagse trektocht van Ospel naar Den Bosch. De eerste dag kwamen we tot de Koekoeklaan in Heusden. We strandden bij de kassen een eindje verderop. Daar konden we met geen mogelijkheid verder. Helmond sloegen we over omdat de Aa daar uit beeld verdwijnt. We pikten de rivier weer op in De Bundertjes in Helmond-Noord. Vandaar richting Beek en Donk en zo verder naar Den Bosch.”
Emelie: “De Aa kent stukken waar nauwelijks ooit iemand komt. Daar is de natuur op zijn allermooist. Onze ervaring is dat de natuurwaarden afzwakken als de mens in de buurt komt, hetzij via de landbouw, hetzij via recreatie. In het Starkriet bijvoorbeeld kun je nauwelijks bij de Aa in de buurt komen vanwege de moerasachtige omgeving. Een magische sfeer geeft dat, de natuur gaat daar haar eigen gang (sinds 2000). In de winter van ’21 was het moeras bevroren en hebben we de kans gegrepen om daar wat dichter bij de Aa te komen.”
In het Starkriet kun je nauwelijks bij de Aa in de buurt komen vanwege de moerasachtige omgeving. Een magische sfeer geeft dat, de natuur gaat daar haar eigen gang
Favoriete plekjes
Jolanda: “Uiteraard hadden we favoriete schilderplekjes. De Astense Aa in De Berken is spannend en ademt historie. Bij Berkendonk ten noorden van de plas hebben we dagenlang lelies geschilderd die in de poelen bloeiden links en rechts van de Oude Aa. En zo waren er meer plekken. De Esperloop was leuk, de Kaweise Loop ook. Wat een bloemenpracht vind je daar.”
Emelie: “Eigenlijk was elk uitstapje in de natuur een belevenis. Het voortdurend veranderende licht zorgt steeds voor verrassingen. In het frisse ochtendlicht ziet de Aa er totaal anders uit dan overdag of bij avondrood. Kleuren, lijnen en vormen veranderen constant, net als hun weerspiegelingen in het water. De kunst is om de vluchtige momenten op doek te vangen. Je kunt wel foto’s maken en die thuis in het atelier uitwerken, maar dat werk krijgt nooit de intensiteit die je buiten aantreft.”
Jolanda: “Buiten kom je zoveel moois tegen. Vogels, dieren en insecten. De ene keer een winterkoninkje dat je mag bespieden, de andere keer koeien die aan je schildersezel komen snuffelen of libellen die over het water scheren. Al dat leven geeft je enorm veel energie. Zoveel dat plein air-schilderen gewoon verslavend werkt.”
Seizoenen
Emelie: “Dan hebben we het nog niet eens over het aan den lijve ervaren van de seizoenen. Het frisse groen in de lente, de felle zomergeuren en kleuren, de warme herfsttinten of de kou tijdens een ‘poolexpeditie’. ”
Jolanda: “We voelen ons door project ‘In de ban van de Aa’ echt verrijkt.” Emelie: “Ik ben bijvoorbeeld helemaal in de ban geraakt van water. Elk riviertje is een levensader. Water is ongrijpbaar, maar zonder kunnen we niet bestaan.” Jolanda: “Ik heb door het project meer vertrouwen gekregen in de natuur. Die is zoveel machtiger dan onze technologie en onze altijd beperkte wetenschap.”
Het plein air-project ‘In de ban van de Aa’ heeft voor de kunstenaars Emelie Jegerings en Jolanda Tielens ook anderszins opgeleverd. Ze zijn zo’n 175 keer samen op pad geweest en daar hebben ze circa 300 (!) schilderijen aan overgehouden. De meeste klein formaat, maar ze hebben ook grote doeken gemaakt. Het project leverde verder een prachtig boek op, een fraai filmverslag, duizenden foto’s en niet te vergeten enkele duo-exposities.
Exposities
Een selectie van ‘In de ban van de Aa’ was afgelopen zomer te zien in het Deurnese museum De Wieger. Momenteel hangt een selectie werkstukken in Museum Klok & Peel in Asten. Hier wordt ook de film ‘In de ban van de Aa’ doorlopend vertoond. In het Astense museum maakt de schilderijententoonstelling samen met een expositie van Waterschap Aa en Maas en de gemeenten Asten en Someren deel uit van het duurzaamheidsproject ‘Samen het klimaat de baas’.
De exposities zijn te zien tot en met 27 augustus 2023. Openingstijden: za, zo, ma en feestdagen 13:00 – 17:00 uur; dinsdag t/m vrijdag 09:30 – 17:00 uur.