Waterschap Aa en Maas start in maart 2022 met de herinrichting van de Aa en de Kleine Aa bij Someren en Asten. Over een traject van 8 kilometer voeren we een aantal maatregelen uit voor een klimaatbestendig en natuurvriendelijk watersysteem. Een uitvoerig ontwerpproces ging hieraan vooraf waarin nauw werd samengewerkt met de omgeving. Het resultaat mag er zijn, vertellen projectmanager Ingrid Rijkers en gebiedsbeheerder Toine Cissen.
De eerste gesprekken met de omgeving over de Aa dateren al van heel wat jaren terug. “Die gingen vooral over ‘wat willen we nu met deze beek?’, onder meer vanuit de Europese kaderrichtlijn water (KRW)”, vertelt Ingrid. Het doel van de KRW is dat uiterlijk 2027 al het water in Europa schoon en gezond is. “Gaandeweg kwam daar de noodzaak voor het klimaatbestendig inrichten bij. Hevige regenbuien zoals in 2016 en lange periodes van droogte zoals in 2018 zullen vaker gaan voorkomen. Dat is de verwachting. Deze extreme weerswisselingen stellen andere eisen aan onze watersystemen. Daar moeten we rekening mee houden.”
Functies van de beek
De Aa is nu een belangrijke blauwe ader in het gebied met functies voor landbouw, natuur, landschap, cultuurhistorie en recreatie. Dat was vroeger anders. Ingrid: “Ooit was de Aa een doorstroommoeras. Na de ontginning had de beek vooral een afvoerfunctie voor de landbouw. Er werden allerlei slootjes met een diep beekprofiel gegraven om het water zo snel mogelijk te kunnen afvoeren. Tegenwoordig willen mensen ook langs de beek wandelen, van de natuur en het landschap genieten. Voor natuur in en rond de beek is een goede waterkwaliteit nodig. Daarvoor zijn planten en dieren onmisbaar, maar die gaan niet goed samen met een diep beekprofiel.”
Aanpassen van het beekprofiel
Kijkend naar de maatregelen voor de herinrichting van de Aa, vormt het aanpassen van het beekprofiel dan ook de grootste ingreep. Over een traject van 8 kilometer wordt het profiel in het midden van de beek smaller. Daar stroomt altijd water, zelfs in droge tijden. De zijkanten worden aangepakt. Aan één zijde krijgt de beek een schuin talud (helling) met veel begroeiing, voor de natuurvriendelijke inrichting. Aan de andere zijde wordt een ‘piekbed’ aangelegd. Dat geeft de beek bij piekbuien meer ruimte om het water af te voeren.
Gesprekken met de omgeving
Voor het realiseren van dit beekprofiel had het waterschap ruimte nodig. Dit bleek tijdens de planvorming een grote uitdaging. Ingrid: “Hoeveel ruimte is er dan nodig, wat is beschikbaar en hoe gaan we die ruimte dan inrichten? Over dit soort vragen voerden we veel gesprekken met grondeigenaren, gemeenten en partijen zoals IVN Asten-Someren en ZLTO. Het waren niet altijd gemakkelijke gesprekken, want iedereen heeft natuurlijk zo zijn eigen ambities en belangen. Maar we vonden het belangrijk om de wensen uit de omgeving zoveel mogelijk mee te nemen en namen de tijd ervoor. Daarom hielden we diverse schetssessies met de omgeving. Zo werkten we toe naar een verfijnd plan. Het resultaat mag er zijn".
Gebiedsbeheerder Toine Cissen vult aan: “Er ligt een ontwerp voor de Aa en Kleine Aa dat grotendeels voldoet aan de inrichtingswensen van de omgeving. En ook niet onbelangrijk: dat straks goed te beheren en onderhouden is. Ook daar is veel aandacht aan besteed. Mogelijk gaat het waterschap in het beheer en onderhoud op die locaties samen met de omgeving optrekken. Daarover zijn we nog in gesprek.”
Uitvoeren vanaf maart
Het ontwerp is klaar, de aannemer is bekend, het uitvoeren van de werkzaamheden kan starten. Toine legt uit wat er de komende maanden onder meer staat te gebeuren: “Medio maart begint aannemer Van den Biggelaar met de eerste grondwerkzaamheden. Het meeste werk wordt verricht in de zomerperiode, dan zijn de omstandigheden het beste. Naast het aanpassen van het beekprofiel, laten we de Aa op een aantal plekken meer kronkelen, ofwel meanderen. Daardoor blijft het water langer in het gebied. Dat is van belang voor periodes van droogte. Maar er is ook meer ruimte om water op te vangen en af te voeren bij een piekbui. Door het meanderen wordt de beek een stukje langer. We lossen hiervoor een knelpunt op daar waar de Kleine Aa uitkomt op de Aa, vlakbij de snelweg A67. En tussen de Aa en de Zuid-Willemsvaart leggen we een extra waterberging aan. Voor de natuurvriendelijke inrichting worden onder meer de stuwen in de Aa vispasseerbaar gemaakt. Bij Starkriet wordt een bosbeek aangelegd. Vissen kunnen zich daardoor verplaatsen van de Aa naar de Eeuwselse loop, wat bijdraagt aan de biodiversiteit.”
De werkzaamheden bij de Kleine Aa zijn wat meer beperkt. Hier zijn minder mogelijkheden om maatregelen uit te voeren door gebrek aan ruimte. Toine: “Ook de Kleine Aa zal op een aantal plekken iets meer gaan kronkelen. Er worden twee stuwen geautomatiseerd. Zo kan snel gereageerd worden op een verandering in het waterpeil. En er worden een natuurstrook en een natuurvriendelijke oever aangelegd van ongeveer een kilometer, wat goed is voor de biodiversiteit.”
Daarnaast komen in het gebied een aantal extra wandelpaden die aansluiten op al bestaande routes. Er worden rustplekken met informatieborden ingericht. Dat nodigt wandelaars straks nog meer uit voor een bezoek aan het gebied.
Het brede plaatje
Naar verwachting duren de werkzaamheden een aantal maanden en is het gros eind dit jaar gereed. Dit betekent niet dat het werk voor het waterschap in het beekdal van de Aa en Kleine Aa erop zit. Het traject vanaf Starkriet tot over de provinciegrens wordt in de toekomst nog aangepakt, samen met waterschap Limburg. Het resterende stuk van de Kleine Aa, vanaf de Provincialeweg tot aan de instroom in de Aa, komt nog aan bod. “En dan zijn we er nog niet”, stelt Ingrid. “Alle beken en sloten in deze omgeving wateren af op de Aa. Die moet dus goed bestand zijn tegen weersextremen. We zijn niet alleen hier bezig, maar ook op andere locaties in de buurt, zoals de Slievense Loop en de Beekerloop. Voor een klimaatbestendig en natuurvriendelijk watersysteem moet je blijven kijken naar het brede plaatje en de hele omgeving.”
Meer informatie en digitale nieuwsbrief
Meer informatie over het project en de planning vind je op de projectpagina www.aaenmaas.nl/beekdal. Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en meld je meteen aan voor de nieuwsbrief.