Tijdens zowel de ontwikkeling van de plannen voor de herinrichting van de Graafsche Raam als tijdens de uitvoering van de werkzaamheden heeft waterschap Aa en Maas veel aandacht voor de ecologie. Zoals het plaatsen van dood hout in de beek als geschikt habitat voor o.a. vissen en macrofauna. Daarnaast is er aandacht voor het inzaaien van de oevers van de beek met specifieke mengsels, om bepaalde gewenste soorten een kans te geven. Benieuwd naar meer? In dit artikel een aantal concrete voorbeelden.
Ecologische doelen voor de Graafsche Raam
De Graafsche Raam is in het Waterbeheerplan 2022-2027 opgenomen als ecologische verbindingszone en als zodanig ook opgenomen in het Natuur Netwerk Brabant (NNB) van de provincie Noord-Brabant. Een ecologische verbindingszone (EVZ) is een strook natuur langs de beek met bijvoorbeeld bloemrijk grasland of waterpoelen. Deze strook vormt een verbinding tussen natuurgebieden. Planten en dieren hebben zo meer leefruimte en verplaatsen zich veilig.
In 2021 zijn streefbeelden uitgewerkt voor de ecologische verbindingszones in het beheergebied van waterschap Aa en Maas. In die streefbeelden is de verbindingszone Graafsche Raam voorzien als migratieroute voor de das en een leefgebied voor amfibieën (kamsalamander en poelkikker). De inrichting van de Graafsche Raam en de oevers is op deze soorten afgestemd. Kamsalamanders en poelkikkers hebben bijvoorbeeld poelen nodig voor de voortplanting. Als verblijfs- en overwinteringsgebied zijn ruigte en struikgewas van belang. Een EVZ voor deze soorten bestaat uit o.a. heldere en schone poelen met een onderlinge afstand van ongeveer 500 meter. Voor de das is met name de migratieroute versterkt, door beschutte plekken (bosjes, houtwallen) te versterken. Daarnaast is er aandacht voor aanplant van sleedoorns, als leefgebied voor de sleedoornpage (een vlindersoort). Zie onderstaand figuur voor een indicatie hoe een dergelijke EVZ er in de praktijk uitziet.
Daarnaast heeft de Graafsche Raam een beekherstel-opgave, om te voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De Graafsche Raam is getypeerd als een moerasbeek. Een moerasbeek geeft meer ruimte aan water bij piekbuien en heeft een robuuste oever met meer begroeiing. Omdat de beek grotendeels in bebouwd gebied ligt, ligt het accent op maatregelen in de beek zelf. Bijvoorbeeld door het plaatsen van dood hout pakketten en drijvende eilanden in de beek en de aanleg van andere plantensoorten langs waterkant. De oevers worden op sommige plaatsen minder steil en er wordt meer beschaduwing gecreëerd met bomen. Zie onderstaand figuur voor een indicatie hoe een dergelijke Moerasbeek er in de praktijk uitziet.
Lees meer over het streefbeeldenboek.
Aandacht voor ecologie tijdens de uitvoering
Momenteel zijn we druk bezig met de uitvoering van de maatregelen voor de herinrichting en de aanleg van de ecologische verbindingszones. Hierbij hebben we veel aandacht voor de ecologie, een paar concrete voorbeelden:
1. Op een aantal plaatsen in de Graafsche Raam wordt dood hout geplaatst. In de eerste plaats biedt dood hout een stabiele leefomgeving voor macrofauna en vis. Veel macrofauna soorten leven op of in het hout. Ze vinden er voedsel in de vorm van aangehechte (kiezel)algen en ingevangen blad; sommige soorten leven van microben en schimmels in het hout. Ze gebruiken het hout als hechtingsplaats voor poppen en eieren, als bouwmateriaal voor huisjes of als plek om uit te vliegen of op te landen. Voor vissen vormt het dood hout een goede plek om te schuilen en voedsel te zoeken. Belangrijk is dat het dood hout wordt afgewerkt onder de waterlijn, om aanhechting van Grote waternavel en overmatige opstuwing van water zoveel mogelijk te voorkomen
Lees meer over hoe waterschap Aa en Maas dood hout toepast in de beken. Zie onderstaand figuur voor het aanbrengen van het dood hout.
2. Vlak voor het gemaal van Sasse wordt op de linkeroever de Liesgrasvegetatie verwijderd, waarna de oever wordt ingezaaid met soorten die passend zijn bij een moerasbeek. Dat zijn o.a. Moeraszegge, Scherpe Zegge, Moeraswalstro. Waterschap Aa en Maas gaat de ontwikkeling van de ingezaaide en ingeplante oever goed monitoren. Onlangs is de nulsituatie bepaald, waarbij voornamelijk voedselrijke soorten zijn gevonden zoals Liesgras, Riet en Brandnetel. Opvallend was dat er veel uitsluipende libellen zijn aangetroffen. Zie onderstaande foto. De libellen zijn Bruine korenbouten, vrij zeldzaam in de provincie Noord-Brabant. Daarnaast zijn ook eendagsvliegen aangetroffen (Ephemera vulgata).
3. Op een aantal trajecten worden langs de Graafsche Raam percelen ingezaaid en ingeplant. Hierbij wordt aangesloten op de “Handreiking Inzaaien en Inplanten” van waterschap Aa en Maas. Op een aantal locaties langs de Graafsche Raam wordt maaisel van botanisch interessante percelen uit De Vilt opgebracht, aangezien hier inheemse soorten voorkomen die passen bij deze regio.
4. Binnenkort worden er op een aantal locaties in de Graafsche Raam drijvende eilanden geplaatst, met structuren onder water voor macrofauna en vis. Gekozen is voor een eiland met soorten als Gele lis, Moerasspirea en Oeverzegge, omdat deze vegetatie het meeste aansluit op de ecologische doelen die we voor ogen hebben. Zie onderstaande schets voor een illustratie van een dergelijk eiland.
