De Gagel en De Hoeven - twee natuurgebieden bij Landgoed Tongelaar - liggen in het beekdal van de Raamvallei. Dit gebied maakt van oudsher deel uit van het overstromingsgebied van de Maas, daarnaast is het er erg nat door de aanwezigheid van kwelwater afkomstig van de Peelhorst. Dit bijzondere gebied kent een lange geschiedenis.
Historie
Al in de prehistorie zagen jagers en verzamelaars de waarde van de omgeving van Kasteel Tongelaar. Lange tijd was het gebied een moeras, maar de hoger gelegen tongen boden mogelijkheden voor kampementen en later bewoning en landbouw. In de 13e eeuw vond grootschalige ontginning plaats. De percelen werden gebruikt als hooi- en weiland, dooraderd door kleine slootjes en omgeven door hagen-, elzen- of wilgensingels en eiken. Ten behoeve van de ontginning werden afwateringsystemen aangelegd. Zo werd het gebied langzaam ontwaterd. Goed voor de landbouw, maar nadelig voor de natuur.
Werken aan knelpunten
Ook nu nog is het een open gebied met akkers, graslanden en oude houtwallen. Deze landschappelijke afwisseling maakt dat vele soorten er goed gedijen. Maar zoals in veel gebieden vormen verdroging en stikstofdepositie grote knelpunten. De oorspronkelijk natte en zeer schrale hooilanden zijn grotendeels verloren gegaan. Brabants Landschap werkt in het gebied aan natuurontwikkeling om waardevolle natuur en een hogere biodiversiteit te realiseren.
Werkwijze
Uit bodemonderzoek blijkt dat de bodem in het gebied (zeer) ijzerrijk, licht tot matig kalkhoudend en goed gebufferd is: goede omstandigheden voor de ontwikkeling van blauwgrasland en dotterbloemhooiland.
Om deze natuurtypen te realiseren wordt over een oppervlakte van 25 hectare maaiveldverlaging toegepast. Dit betekent dat de voedselrijke bovenlaag tot maximaal 40 centimeter diep wordt afgegraven tot de oorspronkelijke bodem. Hierdoor komt de grondwaterstand weer dichterbij de oppervlakte en kunnen diverse vegetatietypen ontstaan, zoals dotterbloemhooiland en blauwgrasland. In 2016 was er verspreid over Nederland nog slechts 30 hectare blauwgrasland over, terwijl dit type natuur belangrijk is voor veel verschillende plant- en diersoorten. In De Gagel en De Hoeven richten we ons op de ontwikkeling van blauwgrasland, dotterbloemgrasland, vochtig hooiland en heischraalgrasland.
Naast maaiveldverlaging werken we aan het aanleggen van houtsingels, het opschonen en verondiepen van sloten en het plaatsen van stuwen om kwelwater vast te houden en overschot aan regenwater af te kunnen voeren. Ook zal er maaisel van blauwgraslanden uit de omgeving worden verspreid om de ontwikkeling van de gewenste vegetatie op gang te brengen.
Doelen
In het gebied De Gagel en De Hoeven willen we waardevolle natuur ontwikkelen door maaiveldverlaging, en het mozaïek van blauwgraslanden en dotterbloemhooilanden herstellen.
In De Gagel blijft het kleinschalige karakter met houtwallen, bosjes en sloten behouden. De verruigde weides worden bloemrijke blauwgraslanden. Binnen De Hoeven wordt een oude stroomgeul van de Maas weer meer zichtbaar. Verder ontwikkelt hier blauwgrasland, met daaromheen schralere en drogere vegetaties, afgewisseld met bosjes.
Deze maatregelen sluiten aan bij de Maatregelenkaart Biodiversiteit en Leefgebieden van de provincie Noord-Brabant voor 'het verbeteren van hydrologie, herstel kwel en verhogen grondwaterstanden en duur van hogere grondwaterstanden'.
Het gehele gebied wordt een combinatie van vochtig hooiland, kruiden- en faunarijk grasland, rivier- en beekbegeleidend bos, houtwallen en -singels en ruigteveld, met een grote focus op vochtig hooiland. Het project verbetert zo het leefgebied van verschillende kwetsbare Rode Lijst-soorten en vele andere soorten, waaronder de Spaanse ruiter, blauwe knoop en moeraswespenorchis.
Looptijd
De werkzaamheden - uitgevoerd door aannemingsbedrijf Ploegam - gingen halverwege mei 2023 van start. Van juni tot en met augustus wordt gewerkt aan de maaiveldverlaging, ook worden in deze periode de stuwen geplaatst. In september wordt het maaisel van blauwgraslanden uit de regio verspreid. De aanplant van houtwallen en nieuwe bomen wordt uitgevoerd in november.
