Meest gestelde vragen over PFAS in bagger

PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Deze groep stoffen bestaat uit duizenden kunstmatig gemaakte (synthetische) stoffen. De drie bekendste zijn PFOA, PFOS en GenX.

PFAS worden voor veel producten gebruikt vanwege hun hittebestendige en waterafstotende eigenschappen. Zo zitten PFAS onder andere in de antiaanbaklaag van pannen, in outdoorproducten zoals kleding en tenten, maar ook in inkt, verf, papier, kleding, coatings, schoonmaakmiddelen, cosmetica en blusschuim. PFAS zijn hardnekkig, soms giftig en niet biologisch afbreekbaar. Dat de stoffen niet goed afbreken, is slecht voor het milieu. PFAS vinden we dan ook overal terug: in de lucht, in de bodem en in water.

PFOA en PFOS worden gebruikt sinds de jaren 60. Sinds kort zijn er Europese regels om het gebruik ervan zo veel mogelijk te verminderen. GenX wordt pas sinds 2012 door enkele bedrijven in Nederland gebruikt. Door een voorstel van de Nederlandse overheid kwalificeerde het Europese Agentschap voor Chemische Stoffen GenX in juni 2019 als Zeer Zorgwekkende Stof. Het is vanaf nu veel moeilijker om toestemming te krijgen om GenX te gebruiken.

Het RIVM verwacht dat PFOA en PFOS in heel West-Europa aanwezig zijn in het milieu. GenX bevindt zich in Nederland naar verwachting vooral in (de omgeving van) Dordrecht en Helmond. 

PFAS kunnen in het milieu komen tijdens het maken van een product, door het gebruik van een product waar PFAS in zitten of wanneer deze producten verwerkt worden als afval. PFAS breken heel langzaam af in het milieu. Als de stoffen als deeltjes in de lucht terechtkomen, kunnen ze op de bodem of in het water belanden en daar jaren later nog steeds zijn.

PFAS komen via afvalwater bij de rioolwaterzuiveringsinstallaties en belanden vervolgens in sloten, beken en kanalen. De stoffen kunnen niet verwijderd worden uit het water, ook niet in de rioolwaterzuiveringsinstallaties. PFAS komen ook via de rivieren Nederland binnen. Via water kunnen PFAS in de (water)bodem terechtkomen.

Waterschap Aa en Maas onderzoekt de bagger sinds begin 2019 op PFAS. Inmiddels onderzochten we 350 plekken. In twee derde van de gevallen vinden we één of meerdere PFAS. Meestal is dit PFOS. Gelukkig zijn de hoeveelheden meestal heel laag. Op ongeveer tien locaties is de hoeveelheid hoger dan is toegestaan. We overleggen met het Rijk hoe we de bagger op deze plekken op een goede manier kunnen weghalen.

In december 2017 werd bekend dat GenX in sloten en beken in ons gebied zit. De bron was een bedrijf in de gemeente Helmond. Het bedrijf is inmiddels gestopt met het gebruik van GenX.

We controleren nog steeds of er GenX in het afvalwater en in sloten, beken en kanalen in Helmond zit. Ook onderzochten we de waterbodem. In de buurt van het bedrijf zitten hogere hoeveelheden GenX in de waterbodem. Hoe verder van het bedrijf, hoe minder GenX er aanwezig is. We overleggen met de gemeente hoe we met deze situatie omgaan.

Het RIVM onderzocht de hoeveelheid PFAS in de bodem en stelde regels op voor PFOA, PFOS en GenX in grond en bagger. Het RIVM gaf aan dat PFAS ‘mogelijk kankerverwekkend’ zijn voor de mens, maar alleen bij een heel hoge dosis. De hoeveelheid die is aangetroffen in het afvalwater en in sloten, beken en kanalen blijft ver onder de regels voor drinkwater. Het drinkwater is en blijft dus veilig.

In december 2021 publiceerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een handelingskader. Deze geactualiseerde afspraken geven ons ruimte de baggerwerkzaamheden uit te voeren. Zonder gevaar voor de gezondheid van mens en milieu.

Voor andere vragen over PFAS en gezondheid kun je contact opnemen met de regionale GGD.

Eind 2017 stopten we met baggeren in Helmond, in afwachting van het tijdelijk handelingskader. We hebben inmiddels meer onderzoek gedaan naar PFAS in de waterbodem en overleggen met de gemeente over het vervolg. In 2018 had het waterschap ook buiten de gemeente Helmond problemen met het weghalen en verwerken van bagger omdat er misschien PFAS in de bagger zitten. We stelden een paar projecten uit omdat er nog geen regels waren. Het was onduidelijk wat de gevaren zijn van PFAS. In de loop van 2019 zijn we weer gestart met deze projecten toen het tijdelijk handelingskader ons de spelregels gaf om verantwoord om te gaan met PFAS in bagger. Het baggeren van sloten, beken en kanalen is nu eenmaal nodig om water veilig af te kunnen voeren. In 2021 publiceerde het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een geactualiseerde versie van het handelingskader. Deze geactualiseerde afspraken geven waterschap Aa en Maas ruimte de baggerwerkzaamheden uit te voeren. Zonder gevaar voor de gezondheid van mens en milieu.

We doen er alles aan om te zorgen dat deze stoffen niet in het watersysteem komen. Het waterschap controleert bij (vergunningen voor) directe lozingen of er PFAS aanwezig zijn. Ook adviseert het waterschap bij indirecte lozingen over het gebruik van PFAS en het voorkómen van PFAS in het milieu: maatregelen in het productieproces, bij de uitstoot, bij lozingen en in afvalstromen.

We onderzoeken vanaf nu altijd de aanwezigheid van PFAS bij het verplaatsen van bagger en grond. We houden ons hierbij aan het handelingskader. We werken niet met grond of bagger met te hoge hoeveelheden PFAS. Alleen met veilige hoeveelheden.